Տեղեկություն և փաստեր գետերի մասին
An introduction to Rivers
Ծանոթացում գետերին
Բոլոր գետերը տարածքի ամենաբարձր կետից են սկիզբ առնում: Քանի որ գետերը թափվում են հոսանքն ի վար, այն ջուր է ձեռք բերում այլ հոսանքներից, գետերից, ակնաղբյուրներից/ springs, անձրևաջրերից և այլ աղբյորներից:
What is a river?
Ի՞նչ է գետը։
The River Channel
Գետի հուն/channel
Որտեղի՞ց են գետերը սկիզբ առնում։
Rivers begin at their source in the higher ground such as mountains or hills, where rainwater or melting snow collects and forms tiny streams.
Գետերը սկիզբ են առնում բարձրադիր վայրերից, ինչպիսիք են լեռները և բլուրները, որտեղ անձրևի և ձյան հալոցքային ջրերը հավաքվում և փոքրիկ հոսանքներ են ստեղծում:
A river is a freshwater flowing across the surface of the land, usually to the sea.
Գետը քաղցրահամ ջուր է, որը հոսում է երկրի մակերևույթով սովորաբար դեպի ծով:
How are rivers formed?
Ինչպե՞ս են ձևավորվում գետերը։
Երբ ջրի հոսքը հանդիպում է մյուսին և նրանք միախառնվում են, փոքրիկ հոսանքը կոչվում է վտակ: Շատ վտակներ միանալով ստեղծում են գետ:
Where does a river start from?
Որտեղի՞ց է սկսում գետը։
Every river has a ‘source‘, a place where the river begins its journey.
Յուրաքանչյուր գետ ունի աղբյուր/ source, տեղ, որտեղից գետը սկսում է իր ճամփորդությունը:
Where is the source of a river?
Որտե՞ղ է գետի աղբյուրը։
The source of a river is usually found in high places such as hills or mountains. A river can have more than one source.
Գետի աղբյուրը սովորաբար բարձր վայրերում է, ինչպիսիք են բլուրներն ու լեռները: Գետը կարող է ունենալ մեկից ավելի աղբյուր:
Springs
Ակնաղբյուր/աղբյուր/
Some rivers begin where a natural spring releases water from underground.
Որոշ գետեր սկիզբ են առնում այնտեղից, որտեղ բնական ակնաղբյուրը գետնի տակից ջուր է բխեցնում:
Rainfall and melting snow
Անձրևաջրեր և ձնհալ
Some rivers begin in mountains or hills, where rainwater or snowmelt collects and forms small channels․ At first, the channels are small and are called rills. As more water enters the channels they grow forming gullies (larger channels). The streams in the gullies eventually become big enough to form a river.
Որոշ գետեր սկիզբ են առնում լեռներից կամ բլուրներից, որտեղ անձրևաջուրն ու ձնհալի ջուրը հավաքվում և փոքրիկ հուներ են ստեղծում: Սկսբում հուները փոքր են և կոչվում են առվակներ/վտակներ/ rills: Որքան շատ ջուր է լցվում հունի մեջ, այնքան նրանք աճում են ստեղծելով հեղեղատներ/gullies (ավելի մեծ հուներ): Հեղեղատներում հոսանքները, վեջիվերջո, բավականին մեծանալով` գետ են ստեղծում:
Lakes
Լճեր
The source of some rivers is a lake. The source of the River Hrazdan is the Lake Sevan, in Armenia.
Որոշ գետերի աղբյուր է լիճը: Հրազդան գետի աղբյուրն է Սևանա լիճը՝ Հայաստանում:
Ճահիճներ/ bogs
In some places, rainwater can’t sink into the ground as the ground is too wet already. The water forms a bog. The water flows out of the bog to form lakes and streams.
Որոշ տեղերում անձրևաջուրը չի ներծծվում հողի մեջ, քանի որ հողն արդեն շատ խոնավ է: Ջուրը ստեղծում է ճահիճ: Ջուրը ճահճում շատանալով` ստեղծում է լճեր և հոսանքներ:
Ի”նչու են գետերը կարևոր:
Why are rivers important?
Ջուր/ Water
Rivers carry water and nutrients to areas all around the earth. They play a very important part in the water cycle, acting as drainage channels for surface water. Rivers drain nearly 75% of the earth’s land surface.
Գետերով ջուրը հոսում է և սնուցում ամբողջ երկրի տարածքները: Նրանք շատ կարևոր տեղ են զբաղեցնում ջրային համակարքում, գործելով որպես ջրային մակերևույթի ջրատար/ drainage կանալներ: Գետերը ջրում են երկրի ցամաքային մակերևույթի մոտ 75%-ը:
Habitats
Բնական միջավայր
Rivers provide excellent habitat and food for many of the earth’s organisms.
Many rare plants and trees grow by rivers. Ducks, voles, otters and beavers make their homes on the river banks. Reeds and other plants grow along the river banks.
Other animals use the river for food and drink. Some birds eat small fish from the river. In Africa, animals such as antelopes, lions and elephants go to rivers for water to drink. Other animals such as bears catch fish from rivers.
Միջավայր
Գետերը հիանալի միջավայր և սնունդ են ապահովում երկրի բազում օրգանիզմների համար:
Շատ հազվագյուտ բույսեր և ծառեր աճում են գետերի մոտ: Բադերը, կրծողները, ջրասամույրները և կուղբերը իրենց տունն են ստեղծում գետի ափերին: Եղեգները և այլ բույսեր աճում են գետի ափի շուրջ:
Այլ կենդանիներ գետը օգտագործում են սննդի և խմելու համար: Որոշ թռչուններ ուտում են գետի փոքր ձկներին: Աֆրիկայում կենդանիները, ինչպիսիք են այծքաղերը, առյուծները և փղերը գնում են գետերի մոտ ջուր խմելու համար: Այլ կենդանիները ինչպիսիք են, արջերը գնում են գետից ձուկ որսալու:
Transport
Rivers provide travel routes for exploration, commerce and recreation.
Փոխադրամիջոց
Գետերը հանդիսանում են երթուղիներ՝ հետազոտության, առևտրի և հանգստի համար:
Farming
River valleys and plains provide fertile soils. Farmers in dry regions irrigate their cropland using nearby rivers.
Հողագործություն
Գետի հովիտները և հարթավայրերը ապահովում են բերրի հող: Հողագործները չոր տարածքներում ոռոգում են իրենց բերքատու հողը օգտագործելով մոտակա գետից ջուրը:
Energy
Rivers are an important energy source. During the early industrial era, mills, shops, and factories were built near fast-flowing rivers where water could be used to power machines. Today steep rivers are still used to power hydroelectric plants and their water turbines.
Էներգիա
Գետերը էներգիայի կարևոր աղբյուր են: Վաղ արդունաբերական շրջանում աղացները, խանութները և գործարանները կառուցվում էին արագ հոսող գետերի մոտ, որտեղ ջուրը կարող էր օգտագործել սարքերը աշխատեցնելու համար: Այսօր բարձր գետերն օգտագործվում են հիդրոէլեկտրիկ գործարաններին ու դրանց տուրբիններին հոսանք տալու համար:
Մարտին Բարսեղյան 